Gabor Maté over de mythe van autonomie

Vanaf 27 november volg je bij ons de online reeks: Hoe het verleden in je voortleeft, waar Gabor Maté een van de sprekers is! In aanloop naar de aflevering met hem, duiken we alvast in zijn werk en zijn visie op de ware betekenis van autonomie. 

‘Haal alles uit jezelf!’ ‘Doe het op jouw manier!’ Volgens Gabor Maté wordt ons tegenwoordig een valse versie van autonomie voorgehouden. De gedachte dat we, los van ons verleden en onze omgeving, zelf kunnen bepalen wie we zijn en wat we doen. Hij stelt zelfs dat dit idee van vrijheid in de weg staat van wat we ten diepste verlangen: echte autonomie en authentieke verbinding. Wat is dan die ware autonomie? En hoe bereiken we dit?

De mythe van normaal

In zijn boek De mythe van normaal onderzoekt Gabor Maté hoe de westerse maatschappij – ondanks technologische vooruitgang en welvaart – een voedingsbodem is geworden voor stress, chronische ziektes en mentale problemen. Hij beschrijft hoe we als individuen gevormd worden door een toxische cultuur die prestaties, onafhankelijkheid en perfectie verheerlijkt, terwijl kwetsbaarheid en verbinding vaak worden gezien als zwakte.

Een belangrijk thema in het werk van Maté is trauma en hoe we hiervan kunnen helen. Hij ziet trauma als de manier waarop we onszelf beschermen tegen overweldigende pijn of bedreiging. Deze bescherming komt met een prijs: we verliezen het contact met wie we werkelijk zijn. Trauma gaat niet zozeer over de ernst van een gebeurtenis, maar over de blijvende impact die het heeft op ons leven. Dat heeft te maken met hoe we het hebben beleefd en welke hulpbronnen (of gebrek daaraan) we tot onze beschikking hadden om ermee om te gaan.

Autonomie in een toxische maatschappij

Een belangrijke voorwaarde om trauma te kunnen helen, is dat je autonomie ervaart. Maar de ideaalbeelden van autonomie en vrijheid die ons in deze tijd vaak worden voorgehouden, staan ware autonomie juist in de weg. Ons wordt geleerd dat we succesvol zijn wanneer we onafhankelijk zijn, geen hulp nodig hebben en ons eigen pad uitstippelen. “Je kan alles worden wat je wil!” wordt op allerlei manieren aan kinderen en volwassenen verteld.

Een verkeerd idee van autonomie zorgt voor de volgende problemen:

• Onderdrukking van emoties: Om te voldoen aan het ideaal van de perfecte, autonome mens, leren we onze kwetsbaarheid en afhankelijkheid te ontkennen. Dit leidt tot stress, burn-out en emotionele uitputting.
• Verbinding wordt een risico: In een cultuur waarin autonomie wordt gedefinieerd als onafhankelijkheid, kan het moeilijk zijn om hulp te vragen of op anderen te leunen. Dit vergroot gevoelens van eenzaamheid en isolatie.
• Trauma en patronen blijven onzichtbaar: Het idee dat we volledig los van ons verleden keuzes kunnen maken, negeert de invloed van vroege ervaringen en trauma’s. Hierdoor blijven we onbewust handelen vanuit oude patronen, terwijl we denken autonoom te zijn.

Hoe we tot ware autonomie kunnen komen

De eerste stap naar werkelijke autonomie begint misschien bij een paradoxale erkenning: dat we helemaal niet zoveel vrijheid hebben. Maté schrijft: “Het leven is zoveel groter dan wij en we bevorderen onze eigen heling niet door te doen alsof we ergens controle over hebben als dat in werkelijkheid niet zo is.” Onze neiging om bijvoorbeeld impulsief te handelen, relaties te saboteren, of steeds weer dezelfde routines op te zoeken, kunnen sporen zijn van oude pijn die we nog niet onder ogen hebben gezien. We kiezen ze niet echt; ze kiezen ons.

Maar dat we niet alles kunnen kiezen, betekent niet dat we helemaal geen keuze hebben. Door ons verleden onder ogen te zien en te accepteren waar we nu staan, kunnen we autonomie vinden. Het vraagt moed en kwetsbaarheid om te onderzoeken waar ons gedrag écht vandaan komt. Wat als we onszelf in plaats van ‘Waarom kies ik dit?’ afvragen: ‘Waarom herhaal ik dit?’

Wanneer we met mededogen en begrip naar onszelf kijken, kunnen we rustig aan de slag gaan met het doorbreken van de patronen die ons in de weg zitten. Maté laat ons zien dat autonomie niet betekent dat we alles zelf moeten doen, maar dat we onszelf moeten leren kennen. Pas wanneer we onze geconditioneerde reacties en toxische overtuigingen loslaten, kunnen we keuzes maken die echt van ons zijn. Ware autonomie ontstaat in verbinding met onszelf, ons verleden én met anderen