Kalmte is een sleutelelement van emotionele intelligentie. Maar kun je het wel bereiken?

De stoïcijnen schreven boeken vol over kalmte en rust. Boeddha beschreef het pad naar verlichting: het uitdoven van je verlangens, met rust tot gevolg. Jezus sprak over een paradijs vol vrede en rust. Kalmte blijkt een leidraad voor grote denkers uit alle hoeken van de wereld. We zijn er allemaal naar op zoek. En dan niet de kalmte in een eenzaam hutje in de bergen, of als je bijna in slaap valt, maar kalmte in het hier en nu. In het oog van de storm van je eigen leven. Everyday chillax. Is dat eigenlijk wel realistisch?

Waarom zijn mensen in staat uren te turen naar het spekgladde oppervlak van een bergmeertje? Hoe krijgen we het voor elkaar om tot de zonsopgang geboeid te blijven door het flikkeren van een vlam? Op de een of andere manier worden we er rustig van. Stressgevoelens glijden langzaam van ons af, en we zinken zonder dat we het door hebben weg in iets onverklaarbaar stils. Even zijn we comfortabel alleen met onszelf, of met een maatje of twee.

Maar het duurt niet lang. Vroeg of laat bliept de telefoon, knettert er een vonk in onze richting of ontstaat er een verhitte discussie. Het stof vliegt op. Het zicht vertroebelt. Het lijkt net of die ene kleine stressprikkel een kettingreactie veroorzaakt. De bijna ultieme rust van zo-even is in geen velden of wegen meer te bekennen. Toch niet zo diep, dus.

Zo ontstaat er een behoefte om duurzamer aan kalmte te werken. En dat kan op allerlei manieren. Mediteren, rust nemen, of creatieve oefeningen doen om je focus terug te krijgen. Aan het begin lijkt het te werken. Je bent er bewust mee bezig en begint je echt relaxeter te voelen. Dan komt er weer een trigger.

Mag je je eigen kalmte verwachten?

De gekste paradox van kalmte, is de verwachting dat je, door hier actief mee bezig te zijn, ook echt kalmer wordt. Want je bent er toch elke dag mee bezig? Maar wie zich serieus gaat inzetten voor diens eigen kalmte, krijgt er een nieuwe uitdaging bij: de verwachting dat je onder veel omstandigheden kalm kunt blijven.

Je to-do-list loopt over, dus je neemt een middagje vrij. Je wandelt dan wel lekker door het bos, maar in je hoofd loop je de taakjes af. Je stelt je voor dat ze worden uitgevoerd, maar in het echt gebeurt er niets. Je moet toegeven: je rust is in geen velden of wegen te bekennen. Was het niet handiger geweest om gewoon je schouders onder de taken te zetten?

En dan raak je juist opgewonden van het feit dat je niet kalm bent. “Hé, ik zou toch leren kalm te blijven? Daar heb ik toch al dat werk voor gedaan?” Je ongeduld heeft een nieuw niveau bereikt. Misschien is de bron van onrust beter verstopt dan de triggers die je eerder had ontdekt en overwonnen. Wie weet is die vervlochten met een vergeten ervaring, of een blinde vlek uit je jeugd. Maar wat het ook is, het blijft een bron van onrust. En daar komt nu stress over je eigen nervositeit bovenop!

Functioneel druk zijn

Is een leven vol kalmte dan eigenlijk wel realistisch? En wil je wel de hele tijd kalm zijn? Bij onrecht bijvoorbeeld, is het dan wel verantwoord om je rust te bewaren? Of wat als je hulp acuut nodig is, omdat een kind met het handje grijpt naar een veel te hete pan. Op zo’n moment is het toch juist goed als je vol adrenaline opspringt?

Misschien is het meest rustgevende idee in de zoektocht naar kalmte wel dat je lang niet altijd kalm hoeft te zijn. Bij het voorbeeld van het kind is dat logisch, maar zelfs op momenten dat je reactie ongepast is, bijvoorbeeld als je net iets te heftig reageert op iemand die je er op wijst dat je spinazie tussen je tanden hebt, is dat best oké. Je bent echt niet de enige die weleens onredelijk is. Til er niet te zwaar aan, dan voed je de stress niet, en zakt het vanzelf weer weg.

Juist wanneer we onszelf veroordelen op het moment dat we even de controle kwijtraken, raken we in een neerwaartse spiraal. Iets kleins groeit plots uit tot een emotionele catastrofe. Gun jezelf de ruimte om een foutje te maken. Je hoeft niet altijd kalm te blijven. Het gevoel gaat vanzelf over. Want als je dat beseft, heb je de grootste stap op de weg naar kalmte waarschijnlijk al gezet.