Ja, ook jij kan een leiderschapstraining gebruiken

Het is eenzaam aan de top en dat moet het blijven ook. Stel je voor: een wereld waarin iedereen plots CEO was. “Doe jij dit even voor mij?” Zou het echoën door de straten. “Sorry, maar wie denk je wel dat je bent?” Zou weerklinken. “Ik deel hier de lakens uit!” Binnen enkele dagen zou er geen water meer uit de kraan stromen en zou de voedselproductie gierend tot stilstand komen. Er zou chaos uitbreken, maar er zouden geen kranten of tv-zenders zijn om daar verslag van te doen.
 
Er bestaat zoiets als een overdaad aan leiders. Om goed te functioneren, moeten er goede volgers zijn. Toch is het voor iedereen nuttig om te ontdekken waar je leiderschapskwaliteiten liggen. Want ook al ben je niet formeel de baas, je hebt in je leven wel expertise opgebouwd en waarden ontwikkeld. Je eigen leiderschap ontwikkelen, helpt je om de waarden die je nastreeft op een emotioneel intelligente manier uit te dragen en anderen te inspireren. Als je de maatschappij vooruit wil helpen, heb je persoonlijk leiderschap nodig.
 
 

Wat is leiderschap?

Inspirerende en invloedrijke denker Gary Yukl kwam in 1981 met een vernieuwende blik op de vraag wat leiderschap nou eigenlijk is. Toen publiceerde deze filosoof en organisatorisch psycholoog namelijk zijn toonaangevende werk Leadership in Organizations, dat nu in universiteiten en organisaties wordt ingezet voor leiderschapsonderwijs. Hij definieert het als volgt: “Leiderschap is het proces van beïnvloeding van anderen om te begrijpen en overeenstemming te bereiken over wat gedaan moet worden en hoe dat moet gebeuren, en het proces van faciliteren van individuele en collectieve inspanningen om de gedeelde doelen te realiseren.” Dat is nogal een brede definitie, die wat ontleding kan gebruiken.
 
In het eerste deel van die zin zit namelijk een verrassend element: “beïnvloeden om te begrijpen”. Het is volgens Yukl voor effectief leiderschap belangrijk om de kennis van je team te leren begrijpen. Zij zijn de ogen en oren van het bedrijf, en het is de kunst om hun ervaring te leren gebruiken op een manier waar iedereen beter van wordt. Maar niet iedereen deelt die kennis vanzelf.
 
Yukl neemt in zijn definitie ook “overeenstemming bereiken” op. Zelfs in werkomgevingen met een top-down structuur, is volgens hem draagvlak en overeenstemming nodig, anders gaan projecten mis. In die zin kun je dus leiderschap niet opleggen met een titel. Het is een vaardigheid die iedereen zelf moet verwerven. En het gaat mis als de manager daar niet aan toekomt.
 
Stel je een manager voor die een belangrijke keuze moet maken over het uitgeven van een groot budget. Die zal zich moeten beroepen op het advies van het team. Wie is het overtuigendst? Wie heeft het helderste doel voor ogen en wie kan het beste laten zien wat de stappen zijn om dat doel te bereiken? De kans is groot dat die persoon de rest van het team meekrijgt, en dat de manager het budget vrijmaakt voor het gepresenteerde plan. Wie was er dan de leider?
 
 

Informeel leiderschap speelt in moderne organisaties een doorslaggevende rol

Het antwoord op die vraag is een kwestie van perspectief: zowel de manager, als de presentator van dat overtuigende idee als de rest van het team vertoonden vormen van leiderschap. Laten we eerst even inzoomen op de manager. Die nam de tijd om het team met ideeën te laten komen en gaf de individuele teamleden, als het goed is, genoeg aandacht en vertrouwen om tot een onderbouwde conclusie te komen en uiteindelijk de beste richting te kiezen. Ze voelt zich niet bedreigd in haar status als ze het team om hulp vraagt.
 
Dan degene die het goede idee inbracht. Deze leider nam de tijd om dat idee in eerste instantie zelf uit te werken. Dat vergt zelfvertrouwen en ook vertrouwen in de band met de formele leider. Vervolgens bracht deze persoon het uitgewerkte idee naar voren bij het team. Dat vraagt om emotionele rust, maar het vereist op het moment suprême juist ook inzet van emoties en bevlogenheid. Je moet het maar durven.
 
De minst voor de hand liggende leiders in dit voorbeeld, zijn de teamleden die zich scharen achter het voorstel van hun collega. Zij zullen hun eigen expertise aan het plan bijdragen, zodat het resultaat nog beter wordt. Ze hadden ervoor kunnen kiezen om weerstand te bieden, maar door achter deze keuze te gaan staan, bepalen zij mede de koers vooruit. Andere teams in de organisatie gaan de gezamenlijke kracht van dit team geheid merken.
 
Ongetwijfeld moet de derde groep leiders zichzelf hierbij op een subtiele manier beheersen. Misschien voelen ze wel wat jaloezie, of moeten ze wat controle uithanden geven. Wie weet verandert de nieuwe richting hun werk. De weerstand die zij in zichzelf overwinnen vanuit oprecht vertrouwen in het plan, is een vorm van persoonlijk leiderschap.
 
Natuurlijk is er voor de manager een centrale rol weggelegd om alle bewuste en onderbewuste belangen van betrokkenen op een lijn te krijgen, maar de teamleden zelf spelen ook een rol. Leiderschap is in de praktijk een subtiel proces waar elke medewerker in een organisatie op haar of zijn eigen manier een aandeel in heeft. Dat vraagt om emotionele vaardigheden zoals emotionele volwassenheid, zelfverzekerdheid, stressbestendigheid en integriteit.
 
 

Leiderschapstraining als weg naar zelfkennis

Leiderschap kan betekenen dat je aan het roer staat, maar ook dat je als een soort architect vanaf de achtergrond meewerkt aan het vinden van de juiste weg voor je project of organisatie. Lau Tzu, de stichter van het taoïsme, zei honderden jaren voor Christus al dit: “Een leider doet zijn werk goed als mensen amper weten dat die bestaat. Als die klaar is met zijn werk en het doel vervuld is, zullen ze zeggen: we hebben het zelf gedaan.”
 
Je hoeft dus niet als leider in de belangstelling te staan om als leider te werk te gaan. Iedereen heeft er baat bij om bepaalde vormen van leiderschapstrainingen te volgen. Het onderwerp persoonlijk leiderschap, bijvoorbeeld, gaat over het leiding nemen over jezelf. Dat betekent dat je op zoek gaat naar je eigen drijfveren, en daarbij ook overeenstemming vindt met jezelf over welke kant je op moet en hoe je dat het beste aanpakt.
 
Stel dat je baas bijvoorbeeld naar je toekomt en je vraagt om iets te doen dat je omslachtig lijkt en waar jij een betere oplossing voor hebt. Dan kun je, om ervan af te zijn, een beetje geïrriteerd raken en al mokkend doen wat je baas je opdraagt. Maar door jouw betere plan op een overtuigende manier aan te dragen, geef je indirect je grenzen aan en laat je tegelijk zien dat je de diepere behoefte achter het verzoek van die baas serieus neemt.
 
Persoonlijk leiderschap ontwikkelen is in de eerste instantie leren om de regie te nemen over je eigen leven. Maar het werkt ook door op je omgeving. Het betekent dat je je niet laat leiden door emoties of impulsen, maar je bedachtzaam afvraagt welke beslissing of handeling het beste bij jouw waarden past. Je laat je dan ook minder snel door anderen voor een karretje spannen. Wel laat je je graag overtuigen op basis van de argumenten en de waarden die voor jou belangrijk zijn. Je volgt geen orders op, maar komt afspraken na die je bewust en vanuit jezelf hebt gemaakt.
 
 

Wat leer je tijdens een persoonlijk leiderschapstraining?

Het idee achter een persoonlijk leiderschapstraining is dat je leert om je lot in eigen handen te nemen, op een manier die zowel voor jezelf als voor de organisatie waarin je werkt vruchten afwerpt. Je leert met rust en balans aan het werk te zijn, zonder energie te verliezen aan onderbewuste bezwaren die er eigenlijk niet toe doen. Je leert je concentreren op een zinvolle weg naar voren, zodat je kan gaan veranderen wat je wilt veranderen.
 
Dat doe je deels door je zelfvertrouwen te versterken en te leren staan voor waar je in gelooft, maar ook door in te gaan zien waar je tekortschiet en waar je af en toe faalt. Want door zowel je krachten als je zwaktes te erkennen, leer je open te staan voor die van anderen. Je leert, kort gezegd, je eigen aanwezigheid in dienst te stellen van de groep, en samen op zoek te gaan naar het hogere doel.
 
 

Wat mag je van een leiderschapstraining verwachten?

Betekent dat dat je na het volgen van een training als een soort master of the universe de touwtjes van je organisatie in handen hebt en iedereen gaat besturen? Juist niet. Als je een les uit dit artikel zou kunnen meenemen, is het wat ons betreft dat controle vaak veel collectiever werkt dan het lijkt als je puur kijkt naar de formele structuren van een organisatie.
 
Als het puntje bij paaltje komt, is modern leiderschap, als we Yukl mogen geloven, in de eerste plaats een relatiekwestie. Daarin is het volgen van een integer eigen pad, terwijl je in verbinding blijft met je omgeving een belangrijk onderdeel. Het is iets waar je stap voor stap, met vallen en opstaan, langzaam beter in kan worden. En als iedereen dat zou doen, zou ook een wereld met alleen CEO’s lekker blijven draaien.