Hoe Voice Dialogue leiders keuzevrijheid biedt

Wanneer je leidinggeeft aan anderen, kom je vroeg of laat jezelf tegen. Of misschien zelfs wel meerdere zelven. Zelfreflectie is dan ook essentieel om blokkades te doorbreken. Een effectieve methode hiervoor, die ook wordt gebruikt in de leiderschapstrainingen van The School of Life, is Voice Dialogue. We interviewden onze docent Marien Baerveldt over wat Voice Dialogue is en hoe het leiders kan helpen.
Door Anouk Kragtwijk
 
Als Marien Baerveldt klaar is met het interview, pakt hij zijn notitieboekje erbij en bekijkt de punten die hij vooraf heeft opgeschreven. Heeft hij alles gezegd wat hij wil zeggen? Daarna gebeurt er iets interessants. Het is subtiel, maar zijn houding verandert, hij beweegt losser, lacht meer, maakt meer contact – hij ontspant. Als ernaar wordt gevraagd, glimlacht hij. “Als ik iets belangrijk vind, komt de serieuze ik omhoog.”
 
Net daarvoor heeft hij de methode van Voice Dialogue uitgelegd. Een psychologische aanpak, bedacht door de Amerikaanse Hal en Sidra Stone, die Marien inzet in zijn leiderschapstrainingen en coachingssessies en die gebruik maakt van verschillende ikken. Een mens is niet een coherent geheel, maar bestaat uit verschillende delen die andere dingen kunnen vinden, voelen en willen. Het speelse kind komt bijvoorbeeld vaak in conflict met onze innerlijke perfectionist. Niet alle ikken hebben evenveel invloed; een klein aantal ikken bepaalt voor een groot deel ons gedrag. Een belangrijk onderdeel van de methode is om de ikken die minder ruimte krijgen, bijvoorbeeld door je opvoeding of cultuur, ook aan het woord te laten. Zo kan je je behoeften en angsten beter begrijpen en je gedrag sturen.
 

Wat zegt jouw serieuze ik?

“Die wil het heel erg graag goed doen, maar heeft een soort oud beeld van wat ‘goed doen’ is. Die wil vooral kennis overbrengen, laten zien dat-ie slim is. Alsof kennis brengen het summum is van goed doen. Maar ik merkte dat ik er last van ging krijgen tijdens trainingen. Ik was soms strak en gespannen en te veel bezig met informatie delen, terwijl het juist ook heel waardevol is om in speelsheid met elkaar te onderzoeken wat de informatie van de training doet. Het gevoelsaspect. Wat vind je moeilijk? Wat is belangrijk voor je? En dan ontstaat er een andere waardevolle manier van leren tijdens de lessen die ik geef. Wat dat betreft ben ik minder een spits geworden en meer een scheidsrechter. Ik zet een speelveld neer.”
 

Wat heeft dat je gebracht?

“Voice Dialogue heeft me vrijheid gebracht. Omdat je jezelf en daarmee de wereld gaat zien zoals die is en niet zoals je wil dat die is. Je erkent dat je dingen spannend en moeilijk vindt en dat is oké. Die ikken in ons zijn ook vaak schilden. Sommigen hebben we ontwikkeld om niet gekwetst te worden.
 
Bewustzijn hierover creëren zorgt er ook voor dat je met die ikken kan gaan spelen. Het zorgt voor meer effectiviteit omdat je makkelijker op een soort balkonpositie terechtkomt. Je zoomt uit en kijkt naar de situatie die je moeilijk vindt. Dan kan je jezelf afvragen: levert dit gedrag op dat ik wil? Doordat we onbewust bepaalde ikken gebruiken die ons willen beschermen, gebruiken we niet altijd de meest effectieve methode om mensen in beweging te krijgen als leider. Vanuit die balkonpositie, die de bewuste ego-positie wordt genoemd in Voice Dialogue, kan je contact maken met de verschillende polariteiten in jou als mens. En dan kiezen. Welke ikken zitten in mij en welke kan ik nu gebruiken? Als je een lastig gesprek aangaat, kan je dat heel empathisch doen maar ook juist direct.

Maar het werkt ook om zo naar je team te kijken. Bij reorganisaties heb je bijvoorbeeld altijd stemmen die tegen zijn, maar veel mensen durven dat niet te uiten, want als je tegen bent, wordt er misschien wel afscheid van je genomen na de reorganisatie. Door die stemmen niet te horen, druk je veel wijsheid weg. Geef er als leider maar ruimte aan. Het is belangrijk om kaders te stellen, maar onderzoek ook wat er speelt. Dan kunnen er waardevolle inzichten omhoogkomen.”
 

Wat maakt nou een goede leider?

“Ik vraag vaak in mijn trainingen wat leiders goed maakt en dan blijkt dat luisteren essentieel is. Er is ook zoiets als kwetsbaarheid kunnen tonen zonder die bij iemand anders neer te leggen. Soms aan kunnen geven dat je het niet weet, zonder dat je dat de verantwoordelijkheid van iemand anders maakt. Die twee aspecten hebben te maken met emotionele intelligentie, maar dat is ook een derde pijler. En dan moet je natuurlijk ook nog voldoende kennis van zaken hebben over je vakgebied.
 
Maar vaak komen mensen bij mij als ze tegen een blokkade aanlopen. Als ze bepaalde aspecten van leiderschap ingewikkeld vinden. Als je aan dat soort dingen werkt, door bijvoorbeeld Voice Dialogue die stukken aan gaat kijken, ga je echte stappen maken. We hebben niet altijd geleerd om daarnaar te kijken, dus drukken we die aspecten weg, of werken we er omheen. Ons primaire systeem, het gedrag dat we kennen, neemt het dan over. Dan worden we minder effectief.
 
Het is belangrijk dat je op jezelf blijft reflecteren. Waarom doe je wat je doet? En waarom doe je niet wat je wel wil doen? Want het gedrag en de patronen die je hebt, leveren je ook iets op. Ook het niet voeren van dat moeilijke gesprek met een werknemer. Misschien niet hetgeen wat uiteindelijk op lange termijn goed is voor de organisatie, de werknemer of voor jou, maar het geeft je op korte termijn bijvoorbeeld gemak, veiligheid of uitstel van mogelijk conflict. Met discipline kan je misschien voor één keer door dingen beuken die je moeilijk vindt, maar het is uiteindelijk effectiever om naar een patroon te kijken. Niet alleen als leider, ook als mens. Als je bijvoorbeeld uitstelgedrag vertoont of elke avond een Netflix-serie zit te bingen, terwijl je eigenlijk wil sporten of eerder naar bed wil, dan zou het kunnen dat je meer mentale ontspanning nodig hebt.”
 

Waarom kan je niet gewoon wat discipline gebruiken?

“Vroeger had je die Emile Ratelband-methodes. Tsjakka. Gewoon doorgaan. Dan laat je net zo lang iemand op je inpraten dat zo’n schild, zo’n ik die je denkt te beschermen, aan de kant gaat. Dan doe je even het tegenovergestelde gedrag. Maar een dag later zit je met een psychologische kater. Dan krijg je innercriticus-aanvallen, je hoofd vertelt je wat je allemaal wel niet fout doet of hoe stom je bent. Dat zie je dus ook als mensen een drankje op hebben. Dan kan die andere kant die ook in hen zit naar boven komen en dan kunnen ze zich de volgende dag juist gaan schamen voor wat ze hebben gedaan. Dat wil je voorkomen want dan ben je juist verder van huis. Je wil dat de lading eraf gaat, maar dan moet je luisteren naar je ikken en kijken hoe je hun behoefte op een gezonde manier in je leven kan integreren.”
 

Zijn er onderdrukte ikken die veel voorkomen?

Psychologie is een talige wetenschap, woorden hebben betekenis. Door die betekenis te onderzoeken, te verbreden of te veranderen, gebeurt er iets. Het gaat er dus niet om dat mijn woorden bij jou kloppen, maar dat voor jou die betekenis klopt. Ik kan dus hier wel zeggen zo van, we hebben twaalf veelvoorkomende primaire ikken, je hebt de pleaser, de criticus, twijfelaar, denker, perfectionist, maar dan ontneem je de oefening van het zelf betekenis geven.
 

Hoe ontstaan die ikken eigenlijk?

“Veel ontstaan in je jeugd. Door je ouders, in het klaslokaal maar ook op hoe op je eerste werk tegen je aan werd gekeken of hoe we zagen hoe op andere mensen werd gereageerd. Hoe dat klasgenootje terecht werd gewezen toen hij een keer een vraag stelde die hij eigenlijk had moeten weten. Je wordt gevormd door de groep en de cultuur, het is dus interessant om daarnaar te kijken. En soms stuit je op een ik. Als je bijvoorbeeld opeens ongebakken kritiek over iemand anders hebt. Stel iemand praat heel luid op een terras en jij voelt heel sterk: zo luid mag je toch niet praten, dan is dat waarschijnlijk een onderdrukte ik. Wat is het ergste dat er gebeurt als jij zo luid praat op een terras? Bescherm je jezelf bijvoorbeeld door je sensitief naar de wereld op te stellen en niet te veel ruimte in te nemen?”
 

Heb je het idee hebt dat er bij vrouwen andere ikken opkomen?

Ik weet niet of dat echt anders is. Voor de aanpak maakt het niet uit. Wat je over het algemeen wel ziet is dat als je als je niet onderdeel bent van een dominante cultuur, je zowel via je eigen perspectief als via het perspectief van de dominante cultuur naar de wereld moet kijken. Dat kost veel energie. Dat geldt voor vrouwen in een mannenomgeving, dat geldt ook voor mannen in een vrouwenomgeving.
 

Is zelfreflectie belangrijker geworden voor leiders tegenwoordig?

“Als je met jonge mensen werkt, dan zie je dat die echt wel andere psychologische educatie hebben gehad dan ik zelf op die leeftijd en dat is leuk. Maar in de jaren zestig, zeventig en tachtig waren er ook heel veel leiderschapstrainingen. Ik denk wel dat de veranderingen elkaar sneller opvolgen in organisaties en dat mensen meer verschillend zijn van elkaar waardoor er meer van je wordt gevraagd. Als leider kan je het minder lang volhouden als je maar één trucje kan, als je niet jezelf kan aanpassen. En dan bedoel ik niet het type aanpassen waardoor je je anders voordoet, een ander persoon wordt, maar meer zo van als je dan niet geleerd hebt om je authenticiteit door verschillende maskers te laten zien, de verschillende ikken die allemaal in jou zitten, dan wordt het moeilijk om een goede leider te zijn. Je moet als leider tegenwoordig al snel een schaap met vijf poten zijn.
 
Ik denk dat het daarom belangrijker is geworden om als leider daar tijd voor in te plannen. Eens in de zoveel tijd wat langer te reflecteren op je gedrag en dat kan dus met Voice Dialogue. Daarin is de hulp van een professional ook belangrijk. Ik zou niemand aanraden om elke week van het jaar twee dagen een training te gaan volgen, maar eens in de zoveel tijd kijken naar jezelf is gezond. Delegeren, prioriteren, motiveren, van die vaktermen die vaak worden gebruikt in leiderschap, zijn belangrijk, en als je nog niet weet hoe dat werkt, dat is het fijn om dat te leren. Maar als je nog meer uit je leiderschap wil halen, moet je met jezelf aan de slag. Dan ga je stappen zetten.”