Stokt de output? Dan klopt de samenwerking niet.

Interview met hoogleraar executive coaching Yvonne Burger, over haar vakgebied en de nieuwe collegereeks over teamcoaching.

 
Goed leiderschap is vooral goed luisteren. Het vermogen bezitten om alle antennes open te houden, maakt leiders en alle leden van een team receptief voor de diversiteit van opvattingen en persoonlijkheden in de samenwerking. Afstemmen op elkaars diepere laag van ambities en emoties, levert inzicht op van de onderlinge processen in samenwerking. En dat is de toegangssleutel naar de beste vorm van een team en een hogere kwaliteit van de output. Een goede teamcoach helpt leiders en teamleden de samenwerking te doorzien, te verbeteren en de leiders in in de juiste positie te krijgen.

Aan het woord is Yvonne Burger, hoogleraar executive coaching aan de Vrije Universiteit in Amsterdam en zelf toonaangevend coach bij complexe vraagstukken in executive teams. “Samenwerken is eigenlijk het lastigste wat er is,” vertelt ze ons aan een cappuccino in het café van The School of Life Amsterdam. Wij spreken haar over de uitdagingen van hedendaags leiderschap. En over de complexiteit van het samenwerken binnen, en coachen van executive teams. Die eigenlijk maar op één punt verschillen van andere teams in een organisatie: “Alle thema’s die je in gewone teams tegenkomt, kom je met nét iets meer spanning tegen in leiderschapsteams.” Yvonne presenteert vanaf 18 oktober haar nieuwe reeks over teamcoaching, die ze ontwikkelde in samenwerking met The School of Life.

De rol van de teamcoach

Teamcoaching is een snelgroeiend vakgebied. Dat is begrijpelijk, want leiders en teamleden staan voor steeds complexere vraagstukken, zowel intern als extern. Ze opereren in een werkveld waarin mensen met zeer uiteenlopende expertises en complexe externe uitdagingen, samen tot resultaten moeten komen. Voor het werken aan veeleisende opdrachten heb je elkaar hard nodig en samenwerking hiervoor wordt vaak georganiseerd in teams. Die zijn vandaag divers van samenstelling en dynamisch van karakter. Ook wil niet iedereen altijd hetzelfde: “Teamwork gaat wat mij betreft over de gemeenschappelijke ambitie en de kwaliteit van de interactie,” zegt Yvonne. “Het werken in teams is per definitie ingewikkeld, omdat je vaak verschillende belangen hebt. Soms zijn de gemeenschappelijke ambities niet duidelijk en vaak hebben teamleden verschillende doelen.” Volgens de hoogleraar is het juist hierom belangrijk om externe hulp in te schakelen bij het vinden van de juiste balans. Een goede coach helpt de verschillende ambities en persoonlijke drijfveren van de leiders en de teamleden inzichtelijk te krijgen. Maar écht goede teamcoaching gaat nog een stapje verder.

Een team in vorm

Wat is de sleutel tot succes van een goed werkend team? Natuurlijk zijn er vele factoren van invloed op goede resultaten, intern en extern. Toch ziet Yvonne één heel duidelijk kenmerk van een dreamteam, en dat is dat de processen in de samenwerking kraakhelder zijn en goed functioneren: “Een goede teamcoach gaat uit van het idee dat de beste resultaten van teamwerk ontstaan als de werkprocessen zijn geoptimaliseerd. Je werkt vanuit het idee dat als het proces goed loopt, je het constructief met elkaar over de inhoud kan hebben. Dus als het inhoudelijk mislukt met elkaar, is er meestal iets op het niveau van het proces aan de hand.” En daar zit natuurlijk direct de moeilijkheid, want mensen zijn ingewikkelde wezens met diepe gronden die ze zélf vaak niet eens kennen. Daarom is samenwerken misschien wel het moeilijkste wat er is binnen élke organisatie.

Goed luisteren naar elkaar is hierbij de sleutel. Vooral voor leiders is die kwaliteit van cruciaal belang. Het leren begrijpen van elkaar en van jezelf draagt bij aan een emotioneel volwassen samenwerking. Echt luisteren gaat niet vanzelf, observeert de hoogleraar keer op keer: “Mensen verstaan elkaar verkeerd, worden boos terwijl de emotie daaronder – angst of verdriet – niet gedeeld wordt. Als je elkaar beter leert begrijpen doordat je een laagje dieper komt, wordt het veel gemakkelijker en natuurlijker om rekening te houden met elkaars persoonlijke gevoeligheden en valkuilen. En daar schuilt de winst!”

Yvonne is als teamcoach in haar werk altijd geconcentreerd op de onderlinge relaties in teams. “Ik luister eigenlijk niet naar de inhoud. Ik kijk vooral naar hoe mensen met elkaar omgaan. Als teamleden boos worden op elkaar, dan richt ik mijn aandacht daar op. Dan onderzoeken we samen wat er gebeurt, waarom het de betreffende mensen zo raakt, en wat mensen onderling bij elkaar oproepen. Zo ontstaat wederzijds begrip en kunnen mensen uit blokkerende patronen stappen. Dat draagt weer bij aan de effectiviteit van het proces en daarmee op de kwaliteit van de output.”

De leider van het team heeft hierin altijd een extra verantwoordelijkheid, of het nu in een normaal – of een executive team is. Een goede leider is zich altijd bewust van haar of zijn rol en positie in het team en moet de vaardigheid bezitten om hiermee flexibel om te gaan: “Soms is het nodig dat de leider van het team een stapje terugdoet, waardoor anderen een stap voorwaarts kunnen zetten. Teamleden krijgen zo meer ruimte en kunnen meer initiatief gaan tonen, ze voelen zich meer gezien en gaan dan vaak meer impact maken op basis van hun eigen deskundigheid.” De leider heeft ook nog een andere, aanverwante taak, en dat is begrijpen en beslissen over wat wel en niet in een team thuishoort: “Wat je niet in een team hoeft te doen, zou ik niet in een team doen.”

Executive teams

In essentie heeft elk team uiteindelijk te maken met dezelfde soort uitdagingen en vraagstukken. Of het nu een ondersteunend, een technisch of een executive team is: de basisdynamiek is gelijk. Misschien is er wel een belangrijk verschil, stelt Yvonne: “In executive teams zitten zeer ambitieuze persoonlijkheden die erop gebrand zijn om resultaten te bereiken en te groeien. Er is veel druk. Dat maakt de samenwerking binnen zo’n team nog ietsje complexer en gevoeliger. Het gaat vaker over macht, spanning, conflict en ruimte. Alle thema’s die je in gewone teams tegenkomt, kom je meer uitvergroot en met hogere spanning tegen in leiderschapsteams.” Dat maakt teamcoaching in deze onderdelen van de organisatie ook spannender, het vraagt nog net iets van je als coach. “Onderliggende dynamieken zijn ook subtieler en intelligenter verstopt, je moet ontzettend goed opletten.”

Voor de leider van een executive team komt er nog een verantwoordelijkheid bij: de stem van de diversiteit in de organisatie beluisteren en integreren in de beslissingen van het leiderschapsteam. “Met name in organisaties met een zeer diverse samenstellingen gaat het vaak mis, omdat de minderheden niet echt gehoord worden. Of dat leiders die liever niet wíllen horen. Vroeger werd dat vaak als weerstand bestempeld, maar inmiddels weten we beter. Ongemakkelijke standpunten zijn lastig om te horen, maar zeker vandaag bijzonder belangrijk mee te nemen in je beslissingen. Meer diversiteit leidt ook tot grotere effectiviteit. Het is een bron, maar alleen als je die tot haar recht laat komen door écht te luisteren en vragen te stellen. Je zou kunnen zeggen: ook weerstand bieden door individuen is wel een vorm van leiderschap.”

Nieuwe online reeks over teamcoaching

Als hoogleraar executive coaching voelt Yvonne een extra taak om het vakgebied van teamcoaching op een wetenschappelijk verantwoorde wijze over te brengen op nieuwsgierige professionals. Naast haar eigen opleidingen aan VU in Amsterdam, ontwikkelde ze mede daarom een nieuwe reeks over het vakgebied. Voor de live online collegereeks De Kern van Teamcoaching die ze ontwikkelde met The School of Life, nodigde ze de beste experts uit haar werkveld uit een bijdrage te leveren. Zo ontstond een prachtig pallet aan perspectieven op teamcoaching, die samen een betrouwbaar beeld geven van de methodes, inzichten, overtuigingen en ervaringen die men vindt in het vakgebied. “Dat we deze inzichten kunnen delen met zo’n groot publiek is voor mij natuurlijk een fantastische manier om mijn vakgebied te laten groeien en bekend te maken. Ik zie er bijzonder naar uit dit met mijn collega’s te mogen doen!”

Hoogleraar Yvonne Burger schreef met collega Mieke Reidinga een boek over teamcoaching van leiderschapsteams. In ‘Executive Teamcoaching in de Praktijk’ verkennen de auteurs samen het werkveld en de wetenschappelijke basis van het vak.